Tak zwany plan Senacki, sporządzony w dobie pierwszej okupacji austriackiej, w latach 1802–1808 64 Plan miasta Krakowa Ignacego Enderle z lat 1802–1808 tzw. Senacki, wyd. Henryk Münch, Kraków 1959., wszystkie trzy budynki zaliczył do zabudowy przy ul.

Zasady i tryb przyznawania Stypendium określa uchwała NR CII/2784/17 Rady Miasta Krakowa z 21 grudnia 2022 r. Od roku 2023 Stypendium przyznawane jest w następujących dziedzinach: 8) kultura ludowa, dziedzictwo niematerialne i opieka nad zabytkami; 9) zarządzanie, edukacja i animacja kulturalna oraz wspieranie rozwoju kadr kultury.

Miejski plan adaptacji opracowywany jest w ramach projektu Ministerstwa Środowiska pod nazwą „Opracowanie planów adaptacji do zmian klimatu w miastach powyżej 100 tys. mieszkańców”. Miasto Kraków przystąpiło do projektu na mocy porozumienia zawartego 1 lipca 2015 r. „Plan adaptacji miasta Krakowa do zmian klimatu do roku 2030

LegendyLegenda o dwóch wieżach mariackichWieże bazyliki Mariackiej, jak łatwo zauważyć, są nierównej wysokości. Z wyższej – Hejnalicy – grany jest hejnał, w niższej zaś wisi kościelny dzwon zwany Półzygmuntem. Niestety nie zachowały się żadne plany architektoniczne, które tłumaczyłyby różną wysokość wież, powszechnie znana jest za to pewna krwawa legenda. Za panowania Bolesława Wstydliwego (1243-1279) postanowiono do korpusu kościoła stojącego na krakowskim Rynku Głównym dobudować dwie wieże. Zadania tego podjęli się dwaj bracia. Kiedy starszy z nich zorientował się, że jego wieża jest znacznie niższa, z zawiści zamordował brata – budowę zaś przerwano (inna wersja mówi także o tajemnych siłach, które dokończyły budowę wieży w imieniu zamordowanego brata). Wyrzuty sumienia nie dawały jednak spokoju mordercy – w dzień poświęcenia świątyni wbił nóż w swoje serce, a potem rzucił się ze szczytu MariackiPrzed wiekami strażnik miasta, rano i wieczorem, za pomocą hejnału dawał mieszkańcom miasta sygnał do otwierania i zamykania bram grodu oraz ostrzegał ich przed niebezpieczeństwem. W 1241 roku pod miasto nadciągnęli Tatarzy. Strażnik czuwający na wieży Hejnałowej kościoła Mariackiego dostrzegł wroga. W porę ostrzegł mieszkańców, którzy zdążyli zamknąć bramy miejskie, jednak nim skończył grać, dosięgła go tatarska strzała. Na pamiątkę tego wydarzenia melodia już zawsze urywa się w tym miejscu, w którym dzielny strażnik zakończył ją nagle wiele wieków temu. Hejnał mariacki grany jest co godzinę. Od 13 lutego 1838 roku wyznacza punktualnie godzinę dwunastą. Od 16 kwietnia 1927 roku – codziennie w samo południe – I Program Polskiego Radia transmituje hejnał z wieży WawelskiSmok Wawelski – stwór, zamieszkujący jamę na wawelskim wzgórzu – miał terroryzować mieszkańców grodu Kraka. Musieli oni dostarczać potworowi ofiary z bydła, a według niektórych podań smok pożerał tylko dziewice. Żadnemu z rycerzy nie udało się go pokonać – dokonał tego dopiero szewc Dratewka. Wypchał barana siarką i postawił przed smoczą jamą. Potwór wpadł w zastawioną przez Dratewkę pułapkę i pożarł baranka. Poczuł wielki ból i palenie w gardle. Aby ugasić pragnienie, pił wiślaną wodę – tak długo, aż pękł. W grodzie zapanowała wielka radość, a bohaterski szewc Dratewka został sowicie wynagrodzony. O pokonaniu smoka przypomina zaprojektowana przez Bronisława Chromego rzeźba, stojąca nad rzeką u podnóża – zwany także Tatarzynem lub konikiem zwierzynieckim – jest jednym z głównych symboli Krakowa. Przemarsz Lajkonika ulicami miasta to zwyczaj kultywowany od wieków w pierwszy czwartek po święcie Bożego sięga 1287 roku. Pod miasto niepostrzeżenie zakradły się tatarskie wojska – Tatarzy postanowili przenocować nad Wisłą, w pobliżu wsi Zwierzyniec, aby z samego rana przystąpić do ataku na miasto. Tam też spostrzegli ich flisacy (zwani także „włóczkami”). Napadli na śpiących Tatarów, ratując w ten sposób miasto przed grabieżą. Następnie przebrali się w azjatyckie stroje i wjechali na zdobycznych koniach do miasta, budząc początkowo przerażenie, później zaś radość mieszkańców. Burmistrz Krakowa ogłosił wówczas, że na pamiątkę tego wydarzenia raz do roku do miasta wjeżdżał będzie flisak przebrany za chana tatarskiego na czele orszaku krakowskich włóczków. Współcześnie, podczas tradycyjnego pochodu ze Zwierzyńca na Rynek Główny, lajkonik rozdaje buławą razy „na szczęście”.Legenda o Wandzie, co nie chciała NiemcaZ kopcem w Mogile związana jest legenda o Wandzie, młodej i pięknej władczyni Krakowa (często podaje się, że była córką samego Kraka). Według jednej wersji legendy Wanda, która słynęła ze sprawiedliwości i mądrości, wzbudziła miłość Rydygiera, niemieckiego księcia. Ogłosił, że jeżeli Wanda nie przyjmie jego ręki – on napadnie Kraków. Wanda, nie chcąc narażać miasta na niebezpieczeństwo, wybrała śmierć zamiast małżeństwa z księciem (według innej wersji, Rydygier odstąpił od swego zamiaru, zaś Wanda musiała złożyć ofiarę dziękczynną bogom i oddać swe życie). Rzuciła się w toń Wisły, a ciało jej znaleziono właśnie w Mogile. Chcąc uczcić bohaterstwo księżniczki, naród usypał jej wysoki kurhan. W 1890 roku postawiono na nim pomnik zaprojektowany przez samego Jana o zaczarowanych gołębiachWedług legendy krakowskie gołębie są zaczarowane. Gdy na książęcym tronie zasiadł Henryk IV Probus (XIII wiek), zapragnął zjednoczyć wszystkie ziemie księstwa i koronować się na króla. Nie miał jednak pieniędzy; z pomocą przyszła mu czarownica, która przemieniła książęcych rycerzy w gołębie. Obsiadły one kościół Mariacki i zaczęły wydziobywać kamyki, które – spadając na ziemię – zamieniały się w złote monety. Książę ze złotem wyprawił się do Rzymu po poparcie papieża w zdobyciu korony. Ale po drodze ucztował, bawił się i stracił pieniądze. Nigdy już nie wrócił do Krakowa, a jego drużyna pozostała zaklęta i wciąż czeka na ZygmuntaZwany dzwonem królów i królem dzwonów – to najsłynniejszy i do niedawna największy polski dzwon. Został ufundowany przez Zygmunta Starego, znajduje się w Katedrze Wawelskiej. Podobno został odlany ze zdobytych w bitwach armat. Jego serce pękło już trzykrotnie: w 1860, na Wielkanoc 1939 i w Wigilię 2000, ale za każdym razem niezwłocznie odlewano nowe. Według legendy, pęknięcie serca zwiastuje złe czasy dla Polski, zaś według popularnego przesądu – dotknięcie serca przynosi o żydowskim weseluNa ulicy Szerokiej znajduje się ogrodzone miejsce, które podobno było kiedyś cmentarzem. Wiąże się z tym miejscem legenda o żydowskim weselu. Termin ślubu wyznaczono na piątek, jeszcze przed zachodem słońca, czyli rozpoczęciem świętego dnia odpoczynku – szabatu (w sam szabat nie wolno urządzać ślubu ani wesela, bo ten dzień w całości poświęcony jest Bogu). Zabawa przedłużała się do późnego wieczora. Nastał już czas szabasu, a weselnicy zakłócali spokój pobożnym Żydom, którzy modlili się w synagodze Remuh. Nie zwrócili nawet uwagi na upomnienia rabina Mojżesza Isserlesa, że łamią przykazanie nakazujące by „dzień święty święcić”. Zostali za to surowo ukarani – wszyscy umarli jeszcze tego samego wieczora. Pogrzebano ich w zbiorowej mogile i zamurowano. Do tej pory można podobno usłyszeć ich jęki i o stópce królowej JadwigiNa ścianie kościoła Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny, zwanego także kościołem Na Piasku, możemy zobaczyć wykuty napis – Stópka Królowej Jadwigi – nad otoczonym kratą wmurowanym kamieniem. Według legendy, królowa Jadwiga, gdy przechodziła wraz z orszakiem obok budowanego właśnie kościoła na Piasku, spostrzegła, że jeden z robotników jest bardzo smutny. Spytała go o przyczynę – gdy dowiedziała się, że nie ma pieniędzy na cyrulika dla swej chorej żony, obiecała mu swą pomoc. Oparła stopę na kamieniu, odpięła złotą klamrę z bucika i ofiarowała kamieniarzowi. Gdy odeszła, robotnicy spostrzegli, że w kamieniu, jak w miękkiej glinie, odciśnięty jest ślad stopy. Wspólnymi siłami obkuli kamień i wyryli na datę tego wydarzenia – rok 1390. Kamień wmurowali w ścianę świątyni – tkwi on tam do dziś na chwałę dobrego serca królowej TopielcówKiedyś przy klasztorze norbertanek na Zwierzyńcu, leżącym przy szlaku handlowym, cumował prom. Pewnej nocy wichura zerwała linę i prom popłynął z nurtem Wisły. Siostry zamierzały wybudować nowy. Nim to jednak nastąpiło, w nocy obudził je dźwięk sygnaturki, a kiedy przerażone wybiegły z cel, ujrzały jeźdźców pędzących na koniach – byli to kupcy – a za nimi Tatarów. Uciekający kierowali się w stronę przystani, nie wiedząc, że promu tam nie ma, poziom wody zaś nie pozwalał na bezpieczną przeprawę. Kupcy i Tatarzy rzucili się w nurt Wisły. Utonęli wszyscy z wyjątkiem jednego kupca, który, w podziękowaniu za ocalenie postanowił ufundować dzwon dla klasztoru. Dzwon, zamówiony u znanego ludwisarza, okazał się pęknięty. Nie pomogły jeszcze dwie próby odlania dzwonu, za każdym razem miał pęknięcie. Wreszcie dzwon ze skazą w końcu zawisł w klasztorze i dzwonił co wieczór, dziesięcioma uderzeniami wzywając siostry na modlitwę za dusze topielców. Tradycja ta trwała do 1917 roku, kiedy Austriacy zarekwirowali go na armaty. Inna wersja głosi, że Tatarzy zerwali dzwon i utopili w Wiśle. Od tej pory w Noc Świętojańską wody Wisły mają rozstępować się, na powierzchnię podobno wypływa dzwon i słychać go, aż wybije PanieńskieW Lasku Wolskim, leżącym w obrębie krakowskiej dzielnicy Zwierzyniec, znajduje się rezerwat przyrody, znany pod nazwą Panieńskie Skały. Według legendy siostry norbertanki uciekały przed Tatarami, którzy napadli klasztor. Właśnie w dzisiejszym Lasku Wolskim, gdy Tatarzy byli już blisko, siostry, broniąc się przed hańbą, modliły się o ocalenie. Uniknęły gwałtu, zapadając się wraz ze skałami pod ziemię (inne wersje mówią o przemienieniu sióstr w skały). Mówi się również o ukrytej pod skałami komnacie – tam zbierają się na modlitwę ocalone norbertanki. Podobno jeszcze do niedawna istniała w skałach szczelina, przez którą można było zajrzeć do tego podziemnego klasztoru i ujrzeć śpiące w nim o biednym grajku i Bożym miłosierdziuIstnieje legenda związana z obrazem Chrystus na krzyżu (1605) Kaspra Kurcza z romańskiego kościoła Najświętszego Salwatora na krakowskim Zwierzyńcu. Obraz przedstawia Jezusa w długiej, czerwonej tunice i w złotych trzewikach, z których jeden spada w stronę grającego pod krzyżem ubogiego skrzypka. Obraz ten pojawił się w kościele na miejsce starego, romańskiego krucyfiksu, który był podobno darem przysłanym z Moraw dla pierwszego chrześcijańskiego księcia Polski. Krucyfiks ten, przedstawiający nagiego Chrystusa, dla dodania czci został przyodziany w królewską tunikę, diamentową koronę i złote trzewiki. Pod krucyfiks przychodził często ubogi skrzypek, by muzyką chwalić Pana. Bóg, widząc biedę pobożnego grajka, postanowił mu pomóc. Zsunął z figury Chrystusa jeden z cennych trzewików i rzucił go pod stopy grajka. Ten jednak obawiał się, że ktoś może posądzić go o kradzież. Bóg założył więc trzewik z powrotem Chrystusowi, następnym zaś razem skrzypek, gdy pojawił się pod krucyfiksem, zobaczył tłum ludzi. Gdy zaczął grać, złoty trzewik ponownie zsunął się do jego stóp i nikt nie mógł wątpić w uczciwość małego grajka. W XVII wieku krucyfiks przeniesiono do Włoch. Na jego miejsce pojawił się obraz Chrystusa i skrzypka, który do dziś przypomina o hojności i miłosierdziu o Panu TwardowskimNajsławniejszy czarnoksiężnik Krakowa, Jan Twardowski (do tej pory trwają spory czy był postacią historyczną czy fikcyjną) pracował nad wynalezieniem kamienia filozoficznego, który umożliwiłby przemianę dowolnego metalu w złoto, odmładzał i leczył choroby. W zamian za spełnienie wszystkich życzeń, podpisał cyrograf z diabłem, któremu miał w Rzymie ofiarować duszę. Dzięki pomocy diabła, Twardowski między innymi miał usypać Pustynię Błędowską. Jak głosi legenda, na terenie dzisiejszych Skałek Twardowskiego (Zakrzówek) mistrz Twardowski prowadził szkołę magii i czarnoksięstwa. Pewnego dnia, w wyniku eksplozji laboratorium, powstały skałki, które otrzymały jego jednak przechytrzyć diabła, starannie unikał wyprawy do Rzymu. Pewnego dnia jednak trafił do karczmy nie wiedząc, że „ta karczma Rzym się nazywa” i gdy diabeł przybył tam po jego duszę, Twardowski wskoczył na koguta i wzbił się w niebo. Podobno wciąż siedzi na Księżycu i tęskni za Krakowem a jego służący w postaci pająka raz na miesiąc odwiedza Kraków, by zebrać najświeższe św. KingiWedług legendy, gdy polski książę Bolesław poprosił o rękę węgierskiej królewny Kingi, ta zwróciła się do swego ojca, aby w posagu nie dawano jej złota i kosztowności. Pragnęła tylko jednego skarbu – soli (podówczas cennej i poszukiwanej), aby ją ofiarować swym przyszłym poddanym. Ojciec, król węgierski Bela IV, ofiarował jej najbogatszą kopalnię soli. Kinga wrzuciła do jej szybu swój pierścień zaręczynowy. W Polsce Kinga kazała szukać soli – znaleziono ją w Bochni i w Wieliczce. W pierwszej wydobytej bryle soli znaleziono pierścień rzucony przez nią na Węgrzech do kopalni w Marmarosz o NawojcePodobno Nawojka – córka dobrzyńskiego wójta – od zamążpójścia wolała naukę. Gdy dziewczynę chciano wydać za mąż – uciekła do Krakowa i przebrana za chłopca, zaczęła uczęszczać na Akademię Krakowską. W 1409 roku, po zdaniu egzaminów i uzyskaniu tytułu bakałarza, Nawojka wyszła w swojej nowej todze na ulice Krakowa. Niestety, ktoś wylał na nią wiadro wody i nagle odkryto, że pod luźną togą skrywa... kobiece kształty. Za naruszenie dobrych obyczajów sąd kościelny miał ją skazać na dożywotnią pokutę w klasztorze – tam Nawojka miała codziennie przepraszać Stwórcę za to, że ośmieliła się o żółtej ciżemceW 1867 r., w czasie prac konserwatorskich w kościele Mariackim, za ołtarzem Wita Stwosza odkryto zakurzony żółty trzewik. Legenda głosi, że należał do wiejskiego chłopca, który gdy tylko znalazł kawałek drewna, zabierał się za rzeźbienie. Pewnego dnia tak się zapamiętał w swej pracy, że nie zauważył, że krowa, której miał pilnować, zniszczyła zboże na polu proboszcza. Ze strachu chłopiec uciekł w las – wreszcie trafił do Krakowa, gdzie przygarnął go kanonik. Szybko dostrzegł talent chłopca i oddał go na naukę do samego Wita Stwosza. Doceniony przez samego króla Kazimierza Jagiellończyka, chłopiec otrzymał w prezencie wymarzone żółte trzewiki. Niestety, w dzień odsłonięcia ołtarza, tuż przed przybyciem króla, spostrzeżono, że jednej z figur brak pastorału. Gdy chłopiec wspiął się na rzeźbę by uzupełnić brakującą część, jeden z bucików spadł za ołtarz i przeleżał tam prawie 400 o skarbach krzysztoforskichPod pałacem Krzysztofory, u zbiegu ul. Szczepańskiej i Rynku Głównego, rozciąga się prawdziwy labirynt piwnic i korytarzy. Podobno ciągną się pod całym Rynkiem, aż do kościoła Mariackiego. Według legendy czarnoksiężnik Twardowski przechowywał w lochach złoto pilnowane przez diabła. Jedyną osobą, która widziała czarta, była kucharka, której kogut przeznaczony na obiad uciekł do lochów. Gdy po długich poszukiwaniach kobieta odnalazła koguta w podziemiach, ten okazał się być diabłem. Obiecał jej, że jeśli daruje mu życie, obdarzy ją złotem. Musiała spełnić tylko jeden warunek – nie wolno jej było się odwrócić. Oczywiście zwyciężyła ciekawość – kobieta odwróciła się, a złoto zamieniło się w... śmieci. Niektórzy twierdzą, że skarb wciąż znajduje się w lochach. Według innych podań, skarbu strzeże bazyliszek – potwór o ciele koguta, ogonie jaszczurzym i żabich ślepiach, których spojrzenie każdego zamienia w kamień (to wyraźne zapożyczenie z legendy warszawskiej).CzakramKontrowersyjna legenda (od której odcina się dyrekcja Wawelu) głosi, że na Wawelu ukryty jest czakram – tajemniczy kamień, będący źródłem niezwykłej energii. Kamień ów ma być dla wtajemniczonych źródłem niebywałej mocy, dającej niezwykłą siłę duchową. Ta legenda ma związek z podaniem o hinduskim bogu Sziwie, który rzucił siedem magicznych kamieni w siedem stron świata. Jeden z nich miał trafić na właśnie do Krakowa (pozostałe to Delhi, Mekka, Delfy, Jerozolima, Rzym i Velehrad). Według zwolenników legendy pomiary radiestezyjne wykazują, że czakram leży w kaplicy św. Gereona. Według innych w podziemiach zachodniego skrzydła zamku mamy do czynienia z ujemną jonizacja, która wpływa na ogólne centusieMieszkańców Krakowa bardzo często określa się mianem „centusiów” (Jan Sztaudynger pisał o Krakowie: najlepiej czują tu się centusie i docentusie). Przez lata powstawała legenda o przesadnej krakowskiej oszczędności, a nawet skąpstwie. Geneza sięga czasów zaboru austriackiego – w XIX stuleciu, gdy Kraków znalazł się pod panowaniem austriackim, większość mieszkańców żyła w bardzo skromnych warunkach materialnych. Potocznie określenie centuś jest nacechowane ironicznie, a nawet bywa obraźliwe. Nazwa wiąże się z reformą walutową przeprowadzoną w 1858 roku. Wtedy w miejsce złotego reńskiego guldena wprowadzono tzw. austriackiego złotego (dzielił się na 100 części, nazwanych centami)._________________________________________________________Kraków (łac. Cracovia, jid. Kroke, niem. Krakau, wł. Cracovia, fr. Cracovie) – miasto położone nad Wisłą w południowej Polsce, drugie w kraju po Warszawie pod względem liczby mieszkańców i pod względem powierzchni. Jest jednym z najstarszych miast Polski, o ponad tysiącletniej historii, posiada wartościowe obiekty architektury, działa w nim wiele instytucji i placówek kulturalnych gromadzących bezcenne marca 1596 Kraków był faktyczną stolicą Polski i siedzibą polskich królów. Obecnie jest stolicą województwa małopolskiego, a także centralnym ośrodkiem metropolitalnym aglomeracji krakowskiej. W zapisach historycznych jest uznawany za główne miasto historycznej Małopolski. Do historycznej funkcji Krakowa odnosi się jego pełna, usankcjonowana prawnie przez Radę Ministrów nazwa urzędowa – Stołeczne Królewskie Miasto jest miastem na prawach powiatu, siedzibą władz województwa małopolskiego. Znajduje się tu główna siedziba Polskiej Akademii Umiejętności, Instytutu Książki, Narodowego Centrum Nauki, Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury. Miasto posiada również wiele placówek o znaczeniu i statusie narodowym Narodowy Stary Teatr, Muzeum Narodowe, Drukarnia Narodowa, Biblioteka Jagiellońska, Instytut Książki[9]. Pełni funkcję centrum administracyjnego, kulturalnego, edukacyjnego, gospodarczego, usługowego i turystycznego. Jest jednym z kluczowych węzłów drogowych i kolejowych. W Balicach pod Krakowem znajduje się drugi co do wielkości polski port lotniczy o znaczeniu międzynarodowym, obsługujący loty ośrodek osadniczy znajdował się na obronnym Wzgórzu Wawelskim i był jednym z ważniejszych grodów w plemiennym państwie Wiślan. Ziemie Wiślan mogły znajdować się przez pewien czas pod władaniem Państwa Wielkomorawskiego. W X w. (najprawdopodobniej w latach ok. 960 – ok. 986) Kraków wszedł w zależność od Czech, rządzonych przez pierwszych władców z dynastii Przemyślidów. Była to zależność luźna, natury trybutarnej i nie pozostawiła wyraźniejszych śladów w tradycji historycznej, a niektórzy historycy kwestionują w ogóle panowanie czeskie nad Krakowem w tym okresie. Około roku 990 gród znalazł się w granicach państwa piastowskiego, a próby dokładnego ustalenia czasu wcielenia do państwa Piastów oscylują pomiędzy 987 a 989 r. Pierwsza wiarygodna pisemna wzmianka o Krakowie pochodzi z dokumentu Dagome iudex z ok. 992 roku. Nad Wisłą obok Wawelu, niewielkim wzgórzu z jurajskiego wapienia, według legendy stała niegdyś świątynia pogańska, na miejscu której zbudowano następnie kościół romański pw. św. Michała Archanioła. Co najmniej od 1000 w Krakowie znajdowała się siedziba biskupstwa, a za panowania Kazimierza Odnowiciela Kraków stał się główną siedzibą okresie rozbicia dzielnicowego Kraków był siedzibą księcia seniora, z czasem jednak książęta krakowscy stracili faktyczne zwierzchnictwo nad innymi władcami piastowskimi. W 1241 miasto zostało zniszczone podczas najazdu tatarskiego. Mogło to zadecydować o niepowodzeniu pierwszej lokacji Krakowa, która najprawdopodobniej miała miejsce na początku XIII w. W dniu 5 czerwca 1257 książę Bolesław V Wstydliwy, jego matka Grzymisława i żona św. Kinga nadali miastu lokację na prawie magdeburskimw Koperni koło Pińczowa. Zasadźcami byli trzej wójtowie: Gedko Stilvoyt, Jakub z Nysy i Dytmar Wolk z Wrocławia. Nowo wytyczone miasto zostało zasiedlone głównie przez przybyszów ze Śląska i Niemiec, co tłumaczy fakt posługiwania się językiem niemieckim przez mieszczaństwo krakowskie do XVI też powstał charakterystyczny szachownicowy układ miasta, w który wpasowano zachowane elementy wcześniejsze (ul. Grodzka, kościół Mariacki). Pomiędzy Krakowem a Wawelem istniała osada Okół, dawne podgrodzie, która została wcielona do Krakowa przez króla Władysława Łokietka po buncie wójta Alberta. W 1320 w katedrze wawelskiej miała miejsce koronacja Władysława Łokietka, kończąca symbolicznie okres rozbicia dzielnicowego. Odtąd, aż do 1734, Kraków był miejscem koronacji królów XIV wieku na przedmieściach Krakowa powstały dwa kolejne miasta: na południu Kazimierz (1335) i na północy Kleparz (1366).Jako stolica jednego z mocarstw europejskich w XV i XVI w., Kraków rozwijał się pod względem architektonicznym, handlowym, rzemieślniczym, kulturalnym i naukowym. Kompleks zamkowy na Wawelu przebudowano i rozbudowano w stylu renesansowym. Odnowiono powstały w 1364 uniwersytet. Zbudowany został również Barbakan razem z okręgiem murów nowożytne (XVI – XIX wiek)Po unii polsko-litewskiej i powstaniu Rzeczypospolitej Obojga Narodów Kraków znalazł się na uboczu wielkiego państwa. Sejmy i elekcje nowych monarchów odbywały się pod Warszawą, położoną mniej więcej w połowie drogi między stolicami Korony i Litwy. Od 1596 rozpoczął się proces przenoszenia dworu królewskiego Zygmunta III Wazy z Krakowa do Warszawy, zakończony ok. 1611 r. Nie miał miejsca jednakże akt formalnego przeniesienia stolicy i Kraków do rozbiorów Polski pozostawał formalną stolicą. Katedra na Wawelu pozostała miejscem koronacji oraz pochówku królów Polski, zaś Kraków – stołecznym i królewskim miastem. Nawet w czasach późniejszych wezyr turecki Kara Mustafa, pisał w korespondencji do związanego z Wilanowem Jana III Sobieskiego: "zniszczę Twój Kraków...".Wraz z upadkiem Rzeczypospolitej rozpoczął się upadek Krakowa. Zniszczenia wojenne mocno nadszarpnęły pozycję miasta i zahamowały jego rozwój. Po raz pierwszy Kraków został zniszczony przez obce wojska w 1655, podczas "potopu szwedzkiego" (przedmieścia ucierpiały jednak mocno już w 1587, podczas próby zdobycia miasta przez arcyksięcia Maksymiliana Habsburga). W latach 1656-1657 miało miejsce kolejne oblężenie miasta, bronionego wówczas przez XVIII w. Kraków był zdobywany przez wojska pruskie, szwedzkie, austriackie i rosyjskie. 24 marca 1794 na rynku krakowskim przysięgę Narodowi złożył naczelnik Tadeusz Kościuszko rozpoczynając tym samym powstanie. Po III rozbiorze Polski Kraków zajęli Austriacy. Aleksander Rożniecki – dowódca kawalerii uczestnicząc w wojnie austriacko-polskiej, począwszy od Raszyna, z oddziałem – forpocztą, dotarł do Krakowa 14 lipca 1809 r. (dzień przed ks. Poniatowskim) i przełamał ostatni opór Austriaków przed zwycięskim wkroczeniem księcia. 14 października 1809 r., na mocy traktatu z Schönbrunn, Kraków i Podgórze zostały przyłączone do Księstwa Warszawskiego jako stolica departamentu. W latach 1815-1846 stanowił stolicę niewielkiego powierzchniowo, formalnie niepodległego państwa – Rzeczypospolitej Krakowskiej. W tym okresie rozpoczęła się gruntowna modernizacja i przebudowa miasta, które wciąż tkwiło w średniowiecznym układzie urbanistycznym. Zburzono większość murów miejskich, zasypano fosę, na miejscu której powstał park – Planty. Po powstaniu krakowskim, zorganizowanym przeciwko dominacji austriackiej, miasto zostało w 1846 r. zaanektowane przez Austrię, w której granicach pozostawało aż do 1918. Nazwę Rzeczpospolita Krakowska zastąpiono nową: Wielkie Księstwo Krakowskie. Odtąd cesarz austriacki używał tytułu Wielki Książę 1850 wielki pożar zniszczył ok. 10% powierzchni najnowsza (XX – XXI wiek)W 1915 nastąpiło połączenie Krakowa z Podgórzem, miastem założonym w 1784 na przeciwległym brzegu Wisły. W dwudziestoleciu międzywojennym, tuż po odzyskaniu niepodległości, polskie władze centralne uznały wawelski zamek za gmach reprezentacyjny Rzeczypospolitej, oddany do użytku Naczelnika Państwa, a następnie dla Prezydenta RP – uchwałą Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z 1921 r., zespół urbanistyczny na Wawelu stał się jedną z oficjalnych Rezydencji Prezydenta Polski. Do dzisiaj zachował się apartament Prezydenta RP Ignacego niemieckie zajęły miasto 6 dni po rozpoczęciu II wojny światowej. W czasie okupacji hitlerowskiej (1939-1945) funkcjonowało ono jako stolica Generalnego Gubernatorstwa. Okupant niemiecki zamknął w getcie, a następnie wymordował żydowską ludność miasta (przed wojną Żydzi stanowili 25% wszystkich mieszkańców, po wojnie – niewiele ponad 2%). Wywieziono do Niemiec wiele dzieł sztuki, z których duża część nie powróciła do kraju. Kraków odniósł niewielkie straty podczas bombardowania miasta przez lotnictwo Armii Czerwonej. 18 stycznia 1945 wojska 1. Frontu Ukraińskiego pod dowództwem marszałka Iwana Koniewa wyzwoliły miasto (jednak zasługi Armii Czerwonej dla ocalenia miast od zniszczeń to wymysł PRL-owskiej propagandy. Kraków był jedynym większym polskim miastem, które nie odniosło podczas wojny większych strat substancji materialnej, zaś w 1945 roku był najludniejszym miastem w okresie powojennym miał miejsce silny rozwój terytorialny i ludnościowy miasta. W 1951 przyłączono do Krakowa Nową Hutę, która według pierwotnych planów miała stanowić oddzielne miasto. Do dzisiaj jednym z historycznych miejsc w tej dzielnicy jest Plac Ratuszowy, gdzie w zamysłach budowniczych "socjalistycznego miasta" miała zostać wzniesiona ta instytucja. Od 1 stycznia 1957 do 31 maja 1975 miasto Kraków stanowiło oddzielne samodzielne szczyt Grupy Wyszehradzkiej na terenie Rzeczypospolitej Polskiej odbył się w 1991 r. Krakowie czyli tuż po jej powstaniu a przyjęte wówczas podczas tego spotkania tezy, zapisano w postaci tzw. Deklaracji Krakowskiej. Następny szczyt Grupy Wyszehradzkiej w Polsce odbył się również w Krakowie w 1993 2000 roku Kraków uzyskał tytuł Europejskiej Stolicy Kultury. W 2006 r. został wymieniony wśród 5 najbardziej popularnych miast Europy, w 2007 r. uzyskał miano "najmodniejszego miasta świata" według amerykańskiej agencji internetowej Orbitz, wyznaczającej trendy w światowej turystyce. W czerwcu 2007 Kraków obchodził 750 rocznicę lokacji 2009 r. odbył się w Krakowie szczyt Ministrów Obrony państw NATO, pierwsze tego rodzaju spotkanie na terenie kwietnia 2010 roku w Kościele Mariackim odbyła się uroczystość pogrzebu zmarłego tragicznie prezydenta Polski Lecha Kaczyńskiego wraz z jego żoną Marią, których trumny następnie pochowano w jednej z krypt Katedry na październiku 2011 r. w Krakowie gościł będzie europejski szczyt gospodarczy pn. Forum Rynku polskiej prezydencji w strukturach Unii Europejskiej, Kraków został wyznaczony jako jedno z miast goszczących w tym czasie najważniejsze spotkania międzypaństwowe w ramach coraz większej kosmopolityzacji, Kraków pozostaje nadal depozytariuszem polskiego godła. Jako jedyne miasto w Polsce ma prawo używać w herbie godła Państwa Polskiego. Taka możliwość, według symboliki heraldycznej, przysługuje jedynie miastom atrakcje turystyczne Krakowa * Zamek Królewski na Wawelu o Katedra Wawelska * Stare Miasto - od 1978 wpisane na Listę Świadowego Dziedzictwa UNESCO o Rynek Główny o Sukiennice o Kościół Mariacki * Kolegiata św. Anny * Collegium Maius Uniwersytetu Jagiellońskiego * Kazimierz - od 1978 wpisany na Listę Świadowego Dziedzictwa UNESCO o Cmentarz Remuh * Kopiec Kościuszkiźródła:

5. Program Ochrony Środowiska i stanowiący jego element Plan gospodarki odpadami dla Miasta Krakowa na lata 2005 – 2007 przyjęty Uchwałą Nr LXXV/737/05 Rady Miasta Krakowa z dnia 13 kwietnia 2005 r. 6. Plan Zagospodarowania Województwa Małopolskiego, Kraków 2003. 7.

Zabytki Krakowa cieszą się dużym powodzeniem zarówno wśród turystów, jak i miejscowych. Podczas zwiedzania najważniejszych miejsc w mieście, warto zadbać o wygodny transport – tu idealnie sprawdzi się Eko Taxi. Posiadamy atrakcyjny cennik i oferujemy naszym klientom liczne udogodnienia. Zaplanuj z nami fantastyczną wycieczkę i odkryj najciekawsze zakątki Krakowa! Sprawdź, co warto zobaczyć w poszczególnych dzielnicach miasta. Dowiedz się także, które zabytki wpisano na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Spis treści: Zwiedzanie Wawelu Zamek Królewski Bazylika archikatedralna św. Stanisława i św. Wacława Wawelska legenda Drugi Wawel Zabytki z listy UNESCO Narodowy Stary Teatr im. Heleny Modrzejewskiej Wieża ratuszowa Bazylika Mariacka Co warto zobaczyć na Kazimierzu? Wybierz się z Eko Taxi na Wawel i poznaj historię miasta poprzez jego imponujące zabytki Wawel stanowi jedno z najchętniej odwiedzanych miejsc w Krakowie, przyciągając zwiedzających wspaniałymi zabytkami i fascynującymi legendami. Każda pora jest odpowiednia, żeby wybrać się na spacer po Wzgórzu Wawelskim. Dobra wiadomość jest taka, że możecie się wybrać w tę część miasta właśnie z nami codziennie i o każdej porze. Proponujemy naszym klientom aż dwa proste i szybkie sposoby zamawiania kursu – przez telefon na centralę lub za pomocą aplikacji na urządzenia mobilne. Gwarantujemy możliwie jak najkrótszy czas oczekiwania na taksówkę, dzięki nowoczesnemu systemowi zarządzania zleceniami. Co warto zwiedzić na Wawelu? Wzgórze Wawelskie na Pogórzu Krakowskim to piękna historyczna dzielnica. Niemal każdy turysta, który odwiedza Kraków, kieruje pierwsze kroki właśnie na Wawel. Na wzgórzu znajdują się dwa zespoły budowlane, które zdecydowanie warto odwiedzić. Zamek Królewski Zamek obronno-rezydencyjny na krakowskim Wawelu ma imponującą powierzchnię aż 7040 m kw. Znajduje się w nim 71 sal wystawowych, zatem na zwiedzanie całości warto przeznaczyć kilka godzin. Zamek Królewski oferuje następujące wystawy stałe: Reprezentacyjne Komnaty Królewskie, Prywatne Apartamenty Królewskie (zwiedzanie tej wystawy odbywa się tylko z przewodnikiem), Skarbiec Koronny i Zbrojownia, Wawel Zaginiony, Sztuka Wschodu. Ponadto na Zamku można zwiedzać trasy sezonowe: Smocza Jama, Baszta Sandomierska, Budowle i ogrody Wawelu (zwiedzanie tej trasy plenerowej odbywa się wyłącznie w towarzystwie przewodnika). Turyści mogą obejrzeć niemal wszystkie ekspozycje indywidualnie. Usługa zwiedzania z przewodnikiem jest wliczona w cenę biletu tych wystaw, których nie można oglądać samodzielnie. Na zwiedzanie Zamku Królewskiego (wszystkich lub wybranych ekspozycji) można się wybrać w dowolny dzień w tygodniu: XI-II w godz. III i X w godz. IV i IX w godz. V i VIII w godz. VI-VII w godz. Bazylika archikatedralna św. Stanisława i św. Wacława Katedra na Wawelu jest bardzo ważnym zabytkiem z historycznego punktu widzenia. To właśnie w tej świątyni odbywały się koronacje królów Polski. Ponadto jest miejscem pochówku wielu ważnych dla naszego kraju osobistości: władców, biskupów, członków rodzin królewskich, przywódców politycznych czy wieszczów narodowych. Turyści mogą zwiedzać następujące części bazyliki archikatedralnej św. Stanisława i św. Wacława: Wnętrza Katedry, Groby Królewskie, Dzwon Zygmunta, Muzeum Katedralne. Legenda związana z Wawelem Odwiedzając Wawel, poznacie nie tylko sporą część historii Krakowa, ale także związane z miastem legendy. Pisząc o Zamku Królewskim, wspomnieliśmy o Smoczej Jamie. Jest to udostępniona do zwiedzania jaskinia, ukryta w zachodnim zboczu Wzgórza Wawelskiego. Według legendy, której pierwsza wersja powstała na przełomie XII i XIII w., jaskinię zamieszkiwał niegdyś Smok Wawelski. Stwór terroryzował mieszkańców Krakowa i żaden z dzielnych rycerzy przez dziesiątki lat nie potrafił go pokonać. Dopiero skromny szewczyk Dratewka, który zastawił na smoka zasadzkę, zgładził straszną bestię. Młodzieniec podłożył potworowi do zjedzenia sztuczną owcę wypełnioną materiałami wybuchowymi, które eksplodowały w brzuchu smoka. Stwór czym prędzej wyleciał ze swojej jamy, aby ugasić ogromne pragnienie wodą z Wisły. Pił tak długo, aż w końcu… pękł! Po smoku został dziś już tylko ziejący ogniem pomnik ustawiony przed wejściem do jego jamy. Gdzie znajduje się „drugi Wawel”? Równie pięknym co wawelski zamkiem mogą poszczycić się leżące w okolicach Krakowa Niepołomice. W okazałych wnętrzach zobaczycie wspaniałe dzieła sztuki, w tym obrazy i rzeźby ze zbioru Muzeum Czartoryskich. A jak dostać się do Zamku w Niepołomicach, nazywanym „drugim Wawelem”? Oczywiście z Eko Taxi! Nasi kierowcy doskonale znają nie tylko topografię Krakowa, ale także świetnie odnajdują się w jego okolicach. Wybierając podróż taksówką, zyskujecie komfort i swobodę – nie musicie uzależniać swoich planów od rozkładów jazdy autobusów czy pociągów. Poznaj najważniejsze zabytki Krakowa z listy światowego dziedzictwa UNESCO Wśród najpiękniejszych zabytków znajdują się te wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Na terenie Krakowa można się między nimi z łatwością przemieszczać wygodnym samochodem. Warto skorzystać z usług korporacji, która oferuje swoim klientom korzystne ceny przejazdów o każdej godzinie w ciągu doby. Nasz cennik Turyści i miejscowi pasjonaci zabytków docenią atrakcyjne ceny oferowane przez Eko Taxi. Wystarczy zadzwonić na centralę lub zamówić przejazd przez aplikację mobilną. Ile dokładnie zapłacicie za kurs po Krakowie z Eko Taxi? Oto cennik naszej korporacji: opłata początkowa – 7,00 zł, I taryfa – 1,80 zł/km, II taryfa – 2,00 zł/km, III taryfa – 3,60 zł/km, IV taryfa – 4,00 zł/km, opłata za postój – 28 zł/godz. Zwiedzaj zabytki z listy światowego dziedzictwa UNESCO Na liście światowego dziedzictwa UNESCO znajduje się krakowskie Stare Miasto wraz z Wawelem, Kazimierzem i Stradomiem. Wzgórze Wawelskie szczegółowo omówiliśmy powyżej, bo to popularny cel dla turystów odwiedzających Kraków. Warto jednak zwrócić również uwagę na inne atrakcje doceniane na arenie międzynarodowej. Poniżej kilka naszych propozycji. Narodowy Stary Teatr im. Heleny Modrzejewskiej Powstały w 1781 r. Teatr im. Heleny Modrzejewskiej jest drugą najstarszą tego typu instytucją w Polsce. Dłużej działa tylko Teatr Narodowy w Warszawie założony w 1765 r. przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Obie instytucje od wielu lat utrzymują wysoki poziom działalności artystycznej. Obecnie Stary Teatr w Krakowie posiada w swoim repertuarze zarówno inscenizacje współczesnych tekstów, jak i reinterpretacje światowej klasyki. Ponadto w Starym Teatrze powstają i odbywają się nowoczesne projekty multimedialne, pokazy wideo, spektakle warsztatowe, instalacje artystyczne czy słuchowiska teatralne. Z wizytą do teatru warto się udać nie tylko przy okazji któregoś z wydarzeń repertuarowych – w budynku od 2016 r. znajduje się muzeum interaktywne MICET. Jego działalność skupia się wokół dorobku teatralnego najwybitniejszych twórców z wieków XIX-XXI. Wieża Ratuszowa Licząca aż 70 m wysokości wieża jest pozostałością po dawnym Ratuszu. Najstarsze wzmianki o nim pochodzą z początku XIV w. Późnogotycki budynek znajdował się na Rynku Głównym aż do 1820 r., kiedy go rozebrano, pozostawiając jedynie wieżę. Niegdyś znajdowały się w niej trzy dzwony, a zdobił ją majestatyczny zegar z ozdobnymi figurkami. Dziś do Wieży Ratuszowej turystów przyciąga przede wszystkim taras widokowy, z którego można podziwiać przepiękną panoramę Starego Miasta. Bazylika Mariacka Bazylika Mariacka, czyli kościół archiprezbiterialny Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny znajduje się na Rynku Głównym w Krakowie. Świątynia ta jest jedną z najbardziej znanych w całej Polsce. Kościół budowano na przełomie XIV i XV w. i do dziś stanowi on przykład zapierającej dech w piersiach architektury romańskiej. Również wnętrze bazyliki zachwyca, zwłaszcza Ołtarz Wielki, który jest dziełem Wita Stwosza. Kościół Mariacki (prezbiterium i przednia część nawy bazyliki wraz z kaplicami) jest dostępny dla turystów w dni powszednie w godz. a także w niedziele i święta w godz. Zaplanuj z Eko Taxi Kraków zwiedzanie zabytków na klimatycznym Kazimierzu Kazimierz niegdyś był samodzielnym miastem, a dziś jest jedną z najchętniej odwiedzanych części Krakowa, nie tylko ze względu na liczne zabytki, ale także unikalny klimat. Warto wybrać się na spacer po okolicy, żeby móc odkryć jej malownicze zakątki, gwarne kawiarnie i modne galerie. Kiedy już zmęczycie się chodzeniem, możecie zamówić tani przejazd i bezpiecznie wrócić do hotelu czy mieszkania z Eko Taxi. Historia Kazimierza Początek Kazimierza jako odrębnego miasta datuje się na 1335 r. Przywilej lokacyjny na prawie magdeburskim został nadany przez króla Kazimierza Wielkiego. Miasto nazwane od imienia władcy było odrębną jednostką aż do 1800 r., kiedy to zostało włączone do Krakowa. Warto też wiedzieć, że Kazimierz nie był od początku swojego istnienia miejscem zamieszkania ludności żydowskiej, którą dziś kojarzymy z tym miejscem. W zamyśle miasto Kazimierz miało być partnerem handlowym dla Krakowa i zabezpieczeniem stolicy od strony południowej. Żydzi pojawili się w nim dopiero pod koniec XV w. Wyznawcy religii judaistycznej zostali wtedy wygnani z Krakowa przez króla Jana Olbrachta, wskutek czego utworzyli Miasto Żydowskie we wschodniej części Kazimierza. Do II poł. XIX w. nie mieli wstępu do innych dzielnic Krakowa, zatem to właśnie na Kazimierzu rozwijali swoją kulturę, a pamiątki po ich obecności są tu wyraźnie widoczne do dziś. Co warto zobaczyć na Kazimierzu? Obecnie krakowski Kazimierz słynie przede wszystkim ze wspaniałych świątyń. Warto zwiedzić zarówno te żydowskie, jak i chrześcijańskie. Chętnie odwiedzane przez turystów kazimierskie synagogi to: Stara z XV w., Remuh z 1554 r., Wysoka z 1563 r., Poppera z 1620 r., Kupa z 1643 r., Izaaka z 1644 r., Tempel z 1862 r. Warto również odwiedzić kościoły: Bożego Ciała, św. Trójcy, św. Katarzyny, kościół i klasztor Paulinów na Skałce. Dawny rynek Przy kościele Bożego Ciała znajduje się pl. Wolnica, który stanowi część dawnego rynku Kazimierza – z czasów, gdy był odrębnym miastem. Władze urzędowały wówczas w ratuszu, którego budynek zachował się do dziś. Obecnie jest on siedzibą Muzeum Etnograficznego im. Seweryna Udzieli. W założeniu instytucja ta ma być „narzędziem do odkrywania przeszłości, rozumienia teraźniejszości oraz myślenia o przeszłości”. Miejsce na mapie Kazimierza, które zdecydowanie warto odwiedzić. Mykwa Wielka Mykwa to zbiornik z wodą, której Żydzi używają do rytualnego obmywania. Na Kazimierzu taki budynek pojawił się w 1567 r. i stoi tu do dziś. Łaźnia znajduje się w podziemiach Mykwy Wielkiej, a żeby się do niej dostać należy pokonać ok. 40 stromych, kamiennych stopni. Plac Nowy Do XIX w. pl. Nowy na krakowskim Kazimierzu pełnił ważną rolę dla ludności żydowskiej. Znajdowała się tu niewielka hala targowa, w której robiono zakupy na licznych kramach. Mieściła się tu także jatka, czyli żydowska rzeźnia drobiu. Dziś pl. Nowy słynie głównie z kultowych krakowskich zapiekanek. Aukcje online ⭐ [KRAKÓW] Najnowszy plan stołecznego król. miasta Krakowa ⭐ Licytacja internetowa na żywo Wejdź Sprawdź ceny 🔷 Lictyuj w OneBid PLAN MIASTA KRAKOWA Rok wydania: 1948 Autor: L. Pellar Adres wydawniczy: Agencja Prasowa Wspólnota w Krakowie Rodzaj mapy: plan turystyczny Skala: 1:15000 Orientacja: N - północna Dokładność kartometryczna: bardzo mała Język: polski Technika wykonania: litografia czarno-biała Ramka: zwykła, podwójna z oznaczeniami sieci kwadratów, w wierszach literami, w kolumnach cyframi Format: ramka: 430 x 380, arkusz: 568 x 402 (mm) Bibliografia:- Kaczorowski Stanisław, 1948. Informator Miasta Krakowa. Agencja Prasowa Wspólnota, Kraków, s. 56. - Leszczycki Stanisław, Winid Bogodar, 1956. Bibliografia geografii polskiej 1945 – 1951. PWN Warszawa, s. 219. Źródło: zbiory prywatne (Copyright © Jakub Wojkowski) Numer katalogowy: 77 ^{PLAN MIASTA www.go2warsaw.pl 1 Stare Miasto i Zamek Królewski – 3h Wpisana na listę światowego dziedzictwa UNESCO Starówka zachwyca kolorowymi kamienicami i wyjątkową atmosferą wąskich uliczek. Na Ryn-ku Starego Miasta spotkasz warszawską syrenę – ofi cjalny symbol miasta.} Sklep Książki Turystyka i podróże Mapy Polska Kraków. Plan miasta 1:20 000 (okładka miękka) Oferta : 7,49 zł Opis Opis Jest to mapa dwustronna. Aktualny, uzupełniony plan miasta Krakowa przedstawiono w skali 1:20'000, natomiast centrum miasta w jeszcze dokładniejszej skali - 1:10'000. Plan prezentuje aktualną sieć komunikacji publicznej oraz spis wszystkich ulic. Na mapie zaznaczono szlaki turystyczne piesze i rowerowe. Plan centrum Krakowa prezentuje trasy turystyczne, strefy ruchu i parkowania. Przejrzysta szata graficzna znacznie ułatwia orientowanie się na mapie. Legenda mapy objaśniona została w trzech językach: polskim, angielskim i niemieckim. Powyższy opis pochodzi od wydawcy. Dane szczegółowe Dane szczegółowe Tytuł: Kraków. Plan miasta 1:20 000 Autor: Opracowanie zbiorowe Wydawnictwo: Wydawnictwo Kartograficzne Compass Język wydania: polski, angielski, niemiecki Język oryginału: polski Liczba stron: 2 Numer wydania: X Data premiery: 2012-04-20 Rok wydania: 2016 Forma: mapa Wymiary produktu [mm]: 241 x 10 x 124 Indeks: 61200302 Recenzje Recenzje Dostawa i płatność Dostawa i płatność Prezentowane dane dotyczą zamówień dostarczanych i sprzedawanych przez empik. Inne z tego wydawnictwa Najczęściej kupowane DUMZB6.

czo57qmcit.pages.dev/187

czo57qmcit.pages.dev/252

czo57qmcit.pages.dev/240

czo57qmcit.pages.dev/291

czo57qmcit.pages.dev/190

czo57qmcit.pages.dev/214

czo57qmcit.pages.dev/44

czo57qmcit.pages.dev/305

czo57qmcit.pages.dev/391

plan miasta krakowa z zabytkami